Боланинг ҳеч нарсага қизиқмаслигининг асосий сабабларидан бири зерикиш ва мотивациянинг йўқлигидир.

Зерикиш бола ўзини ўраб турган муҳитда янги, қизиқарли ёки рағбатлантирувчи нарсаларни кўрмаганда юзага келади. Бу бир хил кундалик турмуш, янги таассуротларнинг етишмаслиги, чекланган дунёқараш ёки унинг ёши ва ривожланиш даражасига мос қийинчиликларнинг йўқлиги билан боғлиқ бўлиши мумкин.

Мотивациянинг йўқлиги кўпинча зерикиш билан бирга юради. Агар бола фаолиятда маъно, фойда ёки қувонч кўрмаса, у қизиқишини йўқотиши мумкин. Бу паст ўзини баҳолаш, ўз кучига ишонмаслик ёки ота-оналар ва атрофдагилар томонидан ижобий рағбатлантиришнинг йўқлиги туфайли бўлиши мумкин.

Зерикишни енгиш ва мотивацияни ошириш учун ота-оналар янги таассуротлар, қийинчиликлар ва кашфиётлар имкониятлари билан тўлган рағбатлантирувчи муҳит яратишлари керак. Болани турли фаолиятларга жалб қилиш, унинг қизиқувчанлигини ва билишга интилишини қўллаб-қувватлаш муҳим. Шунингдек, унинг муваффақиятлари ва ютуқларини қўллаб-қувватлаш, ўзини баҳолашни мустаҳкамлаш ва ривожланишни давом эттириш истагини рағбатлантириш керак.

Боланинг ҳеч нарсага қизиқмаслигининг иккинчи сабаби соғлиқ муаммолари ёки психологик қийинчиликлар бўлиши мумкин.

Хроник касалликлар, уйқунинг бузилиши, ёмон овқатланиш ёки жисмоний фаолиятнинг етишмаслиги каби жисмоний носоғломлик боланинг энергияси, диққатини жамлаш қобилияти ва умумий эмоционал ҳолатига салбий таъсир кўрсатиши мумкин. Натижада у ўйинлар, машғулотлар ва бошқа фаолиятларга қизиқишини йўқотади.

Ташвиш, депрессия, паст ўзини баҳолаш ёки травматик тажрибалар каби психологик муаммолар ҳам атрофдаги воқеаларга қизиқишни йўқотишга сабаб бўлиши мумкин. Бола ўзига ёпилишга, ижтимоий алоқалардан ва янги таассуротлардан қочишга мойил бўлиши, шунингдек, диққатини жамлаш ва мотивация билан қийинчиликларга дуч келишга мойил бўлиши мумкин.

Бундай ҳолларда педиатр, психолог ёки психотерапевтдан малакали ёрдам сўраш жуда муҳим. Улар муаммонинг илдиз сабабини аниқлашга ва боланинг жисмоний ва психологик ҳолатини яхшилаш бўйича тегишли ҳаракат режасини ишлаб чиқишга ёрдам беради.

Шу билан бирга, ота-оналар уйда қулай муҳит яратишлари, сабр-тоқат, қўллаб-қувватлаш ва боланинг соғлиғига ғамхўрлик қилишлари керак. Бу унга ҳаётга ва атрофдаги дунёга қизиқишни тиклашга ёрдам беради.

Боланинг ҳеч нарсага қизиқмаслигининг учинчи сабаби паст ўзини баҳолаш бўлиши мумкин.

Ўзини баҳолаш боланинг қизиқишлари ва мотивациясини шакллантиришда муҳим роль ўйнайди. Агар бола ўз қобилиятларига шубҳа қилса, муваффақиятсизлик ёки танқиддан қўрқса, у янги фаолият турларидан қочиши ва янги нарсаларни ўрганишга уринмаслиги мумкин.

Паст ўзини баҳолаш турли омиллар билан боғлиқ бўлиши мумкин, жумладан:

• Ўтмишдаги салбий тажриба (масхара, муваффақиятсизлик, қийнаш).
• Ота-оналар ёки ўқитувчилар томонидан ҳаддан ташқари танқид ёки юқори талаблар.
• Ўзини муваффақиятлироқ тенгдошлари билан таққослаш.
• Муккаммаллик ва ўз камчиликларини қабул қила олмаслик.

Боланинг ўзини баҳолашни ошириш ва ҳаётга қизиқишини тиклашга ёрдам бериш учун ота-оналар:

• Боланинг кучли томонлари ва ютуқларига эътибор қаратинг.
• Фақат натижалар эмас, унинг саъй-ҳаракатлари ва интилишларини қўллаб-қувватланг.
• Боланинг ўзига ишонч ҳиссини ошириш учун муваффақиятли вазиятларни яратинг.
• Ҳаддан ташқари танқиддан ва бошқа болалар билан таққослашдан қочинг.
• Токатли бўлинг ва янги ташаббусларда уни қўллаб-қувватланг.

Соғлом ўзини баҳолаш болага янги тажрибаларга очиқ бўлиш, қўрқувларни енгиш ва турли қизиқишларни ривожлантиришга ёрдам беради.

Боланинг ҳеч нарсага қизиқмаслигининг тўртинчи сабаби ота-оналар ёки муҳим катталар томонидан қўллаб-қувватлаш ва эътиборнинг йўқлиги бўлиши мумкин.

Ёш болалар ўз ҳаётида ота-оналарнинг маъқуллаши ва иштирокидан жуда боғлиқ. Агар улар ўз қизиқишлари ва фаолиятларига яқинларининг қизиқиши ва қўллаб-қувватлашини ҳис қилмасалар, уларда бу фаолиятни давом эттириш учун мотивация йўқолиши мумкин.

Боланинг қизиқишлари ва муваффақиятларига эътиборсизлик қуйидаги омиллар билан боғлиқ бўлиши мумкин:

• Ота-оналарнинг ишда ёки ўз ишларида бандлиги.
• Боланинг ҳаётида иштирок этиш муҳимлигини етарлича тушунмаслик.
• Ота-оналарнинг ўз амалга ошмаган амбициялари ёки уларнинг ноиложликлари.
• Оиладаги низолар ёки муносабатлардаги муаммолар.

Болада қизиқишнинг йўқолишини олдини олиш учун, ота-оналар:

• Болани кузатиш учун вақт ажратинг ва унинг фаолиятига жалб этинг.
• Унинг қизиқишлари ва ютуқларига чиндан қизиқишни кўрсатинг.
• Натижа идеал бўлмаса ҳам, боланинг саъй-ҳаракатлари ва интилишларини мақтанг ва рағбатлантиринг.
• Унинг қизиқишларини амалга ошириш учун шароит яратинг (зарур материаллар сотиб олиш, тўгаракларга бориш).
• Бола ўз қизиқишларини тез-тез ўзгартирса ҳам, сабрли бўлинг.

Яқин катталарнинг иштироки ва қўллаб-қувватлаши боланинг ўзини аҳамиятли ҳис қилишини, ўзини баҳолашни оширишини ва унинг қизиқишларни ривожлантиришга мотивациясини оширишга ёрдам беради.

Болада қизиқишлар йўқ бўлганда ота-оналар учун маслаҳатлар:

• Бола билан мулоқот қилинг ва уни тингланг. Уни қизиқмаслигининг сабабларини тушунишга ҳаракат қилинг. Балки у қўллаб-қувватлашга муҳтождир ёки қандайдир қийинчиликларни бошдан кечираётгандир.
• Сабрли бўлинг ва танқид қилманг. Агар боланинг қизиқишлари масхара қилинса ёки эътиборсиз қолдирилса, у тезда мотивацияни йўқотади.
• Болани турли фаолиятларга жалб қилинг. Янги машғулотлар, тўгараклар, экскурсиялар таклиф қилинг. Шу тарзда сиз унинг чинакам қизиқишини топишга ёрдам берасиз.
• Ўз қизиқишларингизни намойиш қилинг. Ўз қизиқиш ва машғулотларингизни кўрсатинг. Бола ота-оналарини тақлид қилади.
• Уйда ривожлантирувчи муҳит яратинг - китоблар, ўйинлар, ижодий материаллар ва ҳоказо.
• Қизиқувчанликни рағбатлантиринг, қизиқиш учун мақтанг. Бу болани кўпроқ билишга рағбатлантиради.
• Оилавий лойиҳалар ва ишларга жалб қилинг. Қисмлик ҳисси боланинг жалб қилинишига ёрдам беради.
• Ўз қизиқишларингизни мажбур қилманг. Боланинг танловини ҳурмат қилинг, ҳатто агар у сизинг кутганларингизга мос келмаса ҳам.
• Соғлиқ муаммолари ёки психологик қийинчиликлар бўлса, мутахассислардан ёрдам олинг.

Энг муҳими - ғамхўрлик қилинг, қўллаб-қувватланг ва болангизнинг табиий қизиқишларини ривожлантириш учун қулай муҳит яратинг.